 |
 |
 |
|||
|
|
Ede Informatie |
|||
 |
|
|
|
Ede: vóór 1938 Dr H.J. van Eck zie: Schets van (kerkelijk) Ede omstreeks 1900 Aan het begin van de 20ste eeuw, rond het jaar 1900, stond Ede voor een kentering; de kentering van eenheid naar grote verscheidenheid. In de voorgaande eeuw was Ede een agrarische samenleving, die verder gekenmerkt werd door een grote kerkelijke eenvormigheid. Rond de eeuwwisseling telde het dorp Ede ongeveer 8000 inwoners. Bijna iedereen was lid van de Hervormde kerk, al bezocht niet iedereen trouw de kerkdiensten. Alle eeuwen door waren er in het dorp schoenmakers, timmerlieden, smeden en winkeliers, meer- en minder-gegoeden. Maar al deze mensen waren ook nog boer: ze hadden vaak hun eigen stukje grond, hun varken of hun kippen. Dat houdt echter omstreeks deze tijd op. Door de bebouwing van de Stationsweg, de komst van de kazernes en de vestiging van de ENKA komen er in Ede heel andere mensen wonen, met andere idee�n, ook wat betreft geloof en kerk. In 1850 was 95% van de bevolking Hervormd; hoewel velen alleen ter kerke kwamen bij huwelijksbevestiging en op oudejaarsavond (Nijenhuis, 1977). Deze kerkelijke eenheid, die Ede steeds gekenmerkt had, was al be�indigd door de Doleantie, die hier in 1887 plaatsvond. Rond 1900 was de situatie op kerkelijk gebied nog zeer overzichtelijk. Er waren slechts twee kerkgenootschappen, ieder met ��n predikant. Beiden waren orthodox in leer en leven. Er was slechts ��n kerkgebouw: de oude hervormde kerk midden in het dorp. Een eindje verderop kwamen gereformeerde mensen 's zondags bijeen in een voormalig koetshuis. Ook op het terrein van het onderwijs was er onder de bevolking eenheid van uitgangspunten. Tot 1890 bezat Ede slechts ��n (openbare) school. Het onderwijs had hier echter een christelijk karakter. De kinderen leerden er psalmen, er werd bijbel-onderricht gegeven, het schoolhoofd was zelfs per traditie voorlezer in de hervormde dorpskerk, later Oude Kerk genoemd. In 1890 ging deze eenheid teloor. Er werd een 'School met den Bijbel' gesticht door de kerkenraad van de (Nederduitsch) Gereformeerde Kerk. Er kwam nu een einde aan de eenheid in levensomstandigheden, waardoor ook de culturele eenheid verbroken werd. ln levenswijze en kleding was steeds meer te zien, wie boer was en wie in 't dorp woonde. Ook kwam er steeds meer variatie in levensovertuiging. Omstreeks 1900 was er nog sprake van een grote eenheid wat geloofsbeleving betreft. Binnen een eeuw maakten de ene kerk en de ene school plaats voor tientallen andere, die zich in bijna verwarrende verscheidenheid manifesteerden (Van 't Veld, 2000). Ook in het kerkelijk leven was die kentering van eenheid naar veelvormigheid zichtbaar. Waren er rond de eeuwwisseling nog maar een paar politieke partijen, bij de gemeenteraadsverkiezing van 1929 hadden de inwoners van Ede de keuze uit dertig partijen, van communisten en vrijdenkers tot Anti-Revolutionaire Partij(ARP) en Staakundig Gereformeerde Partij (SGP). (Bron: T. van 't Veld, De kerk als moeder, Kerken en geloofsgemeenschappen in Ede in de twintigste eeuw, Deel I: De oudste drie, Vereniging Oud Ede, Ede, 2000) Aanleg van spoorwegen * c:\Mijn documenten\Geschiedenis\Ede_van-'t-Veld.doc Kerkelijk Ede * C:\Mijn documenten\Geschiedenis\Ede_van_'t-Veld.doc Plattegrond Ede * 1935: C:\My Pictures\Ede\Plattegrond_Ede_1935.jpg Station Ede Wageningen * c:\Mijn documenten\Geschiedenis\Gerrit&Yke\Van Rhijnspoorkeet
naar Citystation.doc Oorlog 1940-1945 * C:\Mijn documenten\Geschiedenis\Lagerwij.htm
|
||||||
|
