 |
 |
 |
|||
|
Suez kanaal (Jo Spier) Ansichtkaart uit Suez (poststempel 30 maart 1932
Aankomst in Waikelo
Kerk op Sumba (Payeti?)
Anak piara 1933
Ford verlaat het erf van huis in Anakalang
Uitzicht over de vlakte voor het huis in Anakalang |
Luijendijk-Klapwijk Sumba 1932-1942 Vertrek naar Sumba (maart 1932) Piet en Jans Luijendijk-Klapwijk gingen op 24 maart 1932 in Genua (Italië) scheep op het motorstoomschip P.C. Hooft. Het schip voer via het Suezkanaal (zie ansichtkaart vanuit Isma�lia/Suez-kanaal naar de familie Vreugdenhil in Rotterdam), Colombo (Ceylon), Sabang (Sumatra), naar Batavia (Jakarta). 1) Jans won aan boord een wedstrijd waarbij deelnemers zeer grote spijkers in een houten balk moesten slaan. Ze won omdat ze de spijkers in haar hand hield (waardoor ze niet wegrolden). De prijs was een zilveren theezeefje, dat in de oorlog echter verloren ging. Zij kwamen op 14 april 1932 in Batavia aan. In Batavia werd gelogeerd bij Ds en Mw �. In Bandung kochten ze voor 1000 gulden een tweede-hands, vierdeurs, gesloten Ford van het bouwjaar 1930 (zie brief en foto). Vandaar reisden ze via Yogyakarta en Solo naar Surabaya. Vlak na Bandung kregen ze bijna een ongeluk, omdat de remmen bij een bergafdaling warm liepen. Daarom reden ze vanaf Solo met hulp van een lokale chauffeur. In Surabaya kochten ze o.a. "een gezellig rotan zitje". Op 15 mei voeren ze vanuit Surabaya met een boot van de KPM 2) naar Sumba. Ze gingen daar op 19 mei aan land bij Waikelo (West Sumba), waar ze opgewacht werden door "de broeders van West-Soemba". Het schip voer vandaar door naar Waingapu in Oost Sumba. Alleen op de rede van Waingapu kon grote bagage van het schip gehaald worden. Meubels, auto, e.d.. Voorbereiding op werk in West Sumba Op Sumba werd hun voortgezette 'vooropleiding' verzorgd door Dr Lou Onvlee (Soembanese taal en cultuur) en Ds Wybe van Dijk (lokale en kerkelijke situatie), beiden woonachtig in Waikabubak. Dr Lou Onvlee was uitgezonden door het Nederlands Bijbel Genootschap voor het bestuderen van de Soembanese taal). Ds Wybe van Dijk was zendingspredikant. Hij had de verzorging van heel West Sumba op zijn schouders. Piet kreeg daarvan later het oostelijke deel, waarin ook de plaats Anakalang lag. Huisvesting en huishouden Piet en Jans waren het eerste jaar in de kost bij de familie Onvlee, die woonden bij Pal Satu (bij paal 1) in Waikabubak. Piet kreeg les in taal en cultuur. Ze woonden in een klein huisje met twee kamers waarin eerder Eppie Berg gekuurd had voor haar TBC. De mandikamer was in de bijgebouwen. Er was geen keuken; dus eten bij de familie Onvlee. Zie ook foto's van hun eerste huisje. Tussenvoegsel: In het boek van D.K. Wielenga, De Zending op Soemba, herziene druk 1949 wordt op pagina 224 verteld: "Ds Luijendijk zou zich vestigen in het landschap Anakalang aan de autoweg Waingapoe-Waikaboebak, op 21 km afstand van de laatste plaats. Voorlopig ging hij echter wonen te Waikaboebak om onder leiding van Dr Onvlee de taal te bestuderen en zich voor te bereiden voor zijn werk. In dien tijd werd onder toezicht van Ds Krijger een huis voor hem gebouwd te Wai Bakoel. Onder dien naam zal de tweede zendingspost in W. Soemba bekend staan." ??? Ama Piga, timmerman in Anakalang. Een hand gehandicapt.???
Ter gelegenheid van de begroeting van Ds en Mw Luijendijk (1933?) Voor namen van aanwezigen, klik op foto. Intussen werd voor hen in Anakalang een huis gebouwd door Go Peng Siong. Naast het huis stond een apart kantoortje. Daar werkte ook de juru tulis. Op een dag sloeg de bliksem in de brievenweger. Er brak geen brand uit, maar er zat een gat in de brievenweger. Het huis in Anakalang is tijdens de oorlog door de Japanners verwoest/afgebroken (na de oorlog was het verdwenen). Later heeft men op de fundamenten van dit huis de kerk gebouwd (zie verslag van de periode 1954-1959). Anekdote verteld door Jans, opgetekend Juli 2000: Jans herinnert zich hoe Tjalling van Dijk op een dag te paard aankwam. Hij was zeer ge�rgerd omdat hij een veel te klein paard gekregen had. Zijn voeten sleepten over de grond. Ze ziet hem nog aankomen. Ze hadden soms drie jongens en negen meisjes, die deels als bedienden/hulpen werkten en daarnaast een 'huishoudkundige opleiding' kregen. Van de jongens zorgde er 1 voor de paarden, 1 de geiten (daarmee trok hij overdag rond; de geiten werden gehouden voor de melk), en 1 voor de tuin. Ze sliepen boven de beesten. De meisjes sliepen in de bijgebouwen. Het was soms moeilijk taken voor hen te verzinnen, zoals naaien en breien, wassen en strijken, keukenwerk, schoonmaken, etc. De meisjes werden vaak 'anak piara' (pleegkinderen) genoemd. Zie foto Anak piara uit 1933. Jans herinnerde zich (augustus 2002) dat ze eens op bezoek was bij
een BB-ambtenaar (Binnenlands Bestuur). De ambtenaar wierp in haar bijzijn
een binnenkomende Sumbanees een brief toe die hij moest oprapen. Moeder
was geschokt, maar durfde er niets over te zeggen. Het werk als zendingspredikant in Anakalang Tijdens hun verblijf bij de familie Onvlee werd een nieuw huis gebouwd in Wai Bakul, ongeveer 12 km ten oosten van Waikabubak (dus in de richting van Waingapu). Zie foto's van huis en (links) tekening van zoon van Dijk (uitzicht vanuit huis op meer in Anakalang; in dit meer veel eenden, die door bevolking gevangen werden en te koop aangeboden. Voor het huis liep ook de telefoonverbinding op palen van Waikabubak naar Waingapu). Hier toevoegen een beschrijving van het werk van Piet aan de hand van het boek van D.K. Wielenga, De Zending op Soemba, herziene druk 1949. Zelf geeft Piet Luijendijk een beschrijving in zijn rondzendbrief van 11 september 1933 (pagina 1, 2 en 3). Verlof op Java (1936 en 1939) Na een verlof op Java (1936) met KPM 2) terug; voor de kust van west Soemba overstappen in klein bootje, daarna in roeibootje dat hen naar het strand bracht. In 1939 voor tweede keer met verlof naar Java. Daarna in verwachting geraakt. Verlof was voor vakantie en medisch onderzoek. Bezoek familie Schulte Northolt aan Sumba (1939) In het boek Het dagelijkse leven in Indie 1937-1947; Brieven van O. Schulte Northolt-Zielhuis (Ingeleid door Henk Schulte Northolt, Walburg Pers, Zutphen, 1999-11-12 ISBN 90.5730.058.3) wordt o.a. een vakantiereis van de familie naar Sumba beschreven. De brievenschrijfster Mw Oet Schulte Northolt was echtgenote van een Nederlandse bestuursambtenaar op het eiland Timor. In twee brieven van Mw Oet Schulte Northolt geschreven vanuit Waikeboebak op 27 juli en 27 augustus 1939 wordt melding gemaakt van ontmoetingen met Piet en Jans. In de brief van 27 juli 1939 schrijft ze: "Soemba is toch een mooi land vooral nu alles nog mooi groen is. [ ... ] Gisteravond weer een reuze gezellige avond gehad. Dominee Luyendijk was jarig en daar zijn we met z'n allen met de auto naar toe geweest. 't Zijn zulke hartelijke mensen. We hebben daar ook gegeten. Om ongeveer half 12 gingen we terug en hebben nog een pati�nt meegenomen voor 't ziekenhuis. Dat is hier bij de zendingsmensen anders dan bij 't BB. Die staan altijd min of meer uit de hoogte tegenover de inlander. Dat merk je pas goed als je voor 't eerst in de zendings-kringen komt. 't Gesprek op zo'n avond is ook heel anders dan wat wij tot nu toe gewend zijn geweest." In de brief van 27 augustus 1939 staat te lezen: "Eerst 's morgens om 10 uur koffie drinken met lekkere eigengebakken koekjes bij Dominee en Mevr. Luyendijk. Aardige mensen, vooral Mevr. is een geestig iemand. Ze ziet er geweldig blozend uit. 't Is daar een goed klimaat en ze hebben ook een schitterende tuin. Ze wonen helemaal alleen, geen kinderen. Mevr. gaat veel de kampong in met bevallingen helpen. Ze komen met alles bij haar. Hij is erg veel op tournee, bijna elke zondag. Dat is voor Mevr. ook vreselijk saai, maar ze weten al niet anders." Mei 1940 overplaatsing naar Payeti (Oost Sumba) In mei 1940 vertrokken ze naar Payeti, waar ze in het oude huis van Wielenga woonden (gebouwd in 1928?). Jans herinnert zich de tocht van Anakalang naar Payeti. Ze had de radio op schoot en hoorde over de inval van de Duitsers in Nederland. Ze verhuisden naar Pajeti omdat de familie Lambooij met verlof was. Lambooij had de zorg voor Noord Oost Sumba; Goossens voor Zuid Oost Sumba (Melolo). Familie Lambooij mocht op voorstel van Piet en Jans in 1939 met verlof omdat zij 4 kinderen in Nederland hadden. Zendingsarbeiders hadden in die tijd eenmaal per 7 jaar verlof. Lucie werd op 4 november 1940 in Payeti geboren.
Kerk op Sumba (Payeti?) Er was veel onenigheid/ruzie binnen de kring van zendings�werkers. Grootste aanleiding was Ds Goossens. Goossens vond dat Lambooij te gemakkelijk mensen doopte. Ds Miedema en vrouw, ouders van Eppie Berg-Miedema en Wieke Onvlee-Miedema zijn op Sumba geweest. Er waren toen problemen met Goossens. O.a. over het feit dat Goossens dieren die op zijn erf kwamen met een geweer dood schoot. Miedema zei toen op een vergadering tegen Goossens: "Als jij denkt met een geweer het evangelie te kunnen brengen schiet dan maar raak." Frouk, vrouw van Tjalling van Dijk, en Sien, vrouw van Tjebbe Mobach, waren zusters, maar hadden veel ruizie. Tjalling van Dijk was leider/toezichthouder van schoolsysteem, m.n. driejarige (?) lagere scholen. Tjebbe Mobach was leider van de opleidingsschool voor onderwijzers in Payeti. Andere zendingsarbeiders uit die tijd: � Daan Krijger, hoofd verpleging ziekenhuis Pajeti. Hij zat bij Piet in het jappenkamp. � Lo Krijger hoofd van opleidingsschool voor guru injil in Karuni. Dochter in Australia. Was tijdens de oorlog in Nederland. Na de oorlog terug gekomen. Elders is meer informatie te vinden over de Sumbanese kerk, hun uitzendperiodes 1948-1953, 1954-1959 en 1964-1969 en daarna het 'werk voor Sumba' dat zij in Nederland deden.
1) Reisschetsen van Jo Spier over reis per boot naar Indië (Titel: Uit en thuis; uitgave Andries Blitz, Amsterdam; copyright Stoomvaartmaatschappij Nederland; zonder jaartal): zie plaatjes t.b.v. beschrijving van heenreis 2) Koninklijke Pakketvaart Maatschappij vanwege vertragingen soms badinerend genoemd: Komt Pas Morgen. |
||||||||||
 |
|
|
